ساخت آغازگری ـ پایان‌بخشی در بندهای مرکب متون علمی فارسی بر پایۀ دستور نظام‌مند

در جستار حاضر، ساخت آغازگری ـ پایان‌بخشی در بندهای مرکب متون تخصصی بیوشیمی، فیزیک، و آناتومی بر پایۀ نظریۀ نظام‌مند به شرح ذیل بررسی شده است. ابتدا طبقه‌بندی انواع بندهای مرکب در ساخت آغازگری ـ پایان‌بخشی متون علمی به دست داده می‌شود و با توصیف و تحلیل بندهای مرکب همپایه، ناهمپایه (پایه ـ پیرو)، ناهمپایه (پیرو ـ پایه)، و همپایه ـ ناهمپایه مشخص می‌گردد که این بندها درمجموع بیش از بندهای ساده در کل پیکره کاربرد داشته‌اند. آن‌گاه از تحلیل ساخت آغازگری ـ پایان‌بخشی این نتیجه به دست می‌آید که سطوح تحلیل بندهای مرکب، بسته به نوع بند، به طور هم‌زمان در یک، دو یا سه لایه امکان‌پذیر می‌شود. بر این اساس، می‌توان لایه‌هایی از آغازگر را در این بندها بازکاوید و مقوله‌ای به نام آغازگر لایه‌ای را شناساند. از بررسی آغازگرهای ساده/ مرکب مشخص می‌شود که، در نوع علمی، فراوانی آغازگرهای متنی از مجموع آغازگرهای مرکب، افزون گشته است. چرا که توالی آغازگرهای متنی در بندهای مرکب متون علمی رایج است. کاربرد بندهای مرکب، آغازگرهای مرکب و لایه‌های چندگانۀ آغازگر مؤید حضور افزوده‌های کلامی در متون علمی یادشده‌اند. ملحوظ‌کردن این ابزارهای صوریْ در سازماندهی گفتمان، گسترش متن و، در‌نهایت، امر خوانش و فرایند درک مؤثر است. این امر در اولویت‌بندی متون از نظر میزان کارایی آن‌ها‌ مفید است و می‌تواند معیار و محکی برای تعیین میزان موفقیت متن در انتقال اطلاعات به مخاطبان آن باشد. چنان‌که این اولویت‌بندی به‌ترتیب در کتاب‌های فیزیک، بیوشیمی، و آناتومی دیده می‌شود.